Eugene Hessel
Isa sa mahalagang mapansin upang maunawaan ang pananaw ni Rizal sa relihiyon ay ang kanyang pakikipag-ugnayan kay Padre Pablo Pastells S.J., na dating guro nito sa Ateneo de Manila. Ang pag-uugnayan ng dalawa ay tumagal ng mahigit na pitong buwan, na nasimulan nang si Rizal ay nasa Dapitan na. Ang unang sulat, may petsang Setyembre 1, 1892, ay sinulat ni Padre Pastells para kay Padre Obach sa Dapitan.
Lumalabas na nakiusap si Padre Pastells kay Padre Obach upang sabihin kay Rizal na tumigil sa pagiging hibang sa pamamagitan ng paghiling na makita ang kanyang mga gawain sa pamamagitan ng prism ng sarili niyang paghuhusga at pagpapahalaga sa sarili. Umaasa si Padre Pastells na susundin ni Rizal ang kanyang mga payo. Ngunit hindi ito nangyari. Dahil dito ang debate sa teolohiya ay nagsimula kung saan maingat na isinaad ni Rizal ang ilan sa kanyang mga teolohikal na posisyon.
Ang sulatan na ito ay sadyang importante dahil sa mga detalyado at mayroong sistema na diskusyon na pinasok ni Rizal. Isa ring kadahilanan kung bakit ito importante ay sa pagkatawan nito sa mga pinakabago at samakatuwid ay ang mga pinakamature na pagpapahayag ng teolohikal na mga pananaw ni Rizal.
Sa mga pagsusulatan ay ipinapakita ni Rizal na may genuine personal affection siya para sa kanyang dating guro, ngunit kasama rin ang pagtanggi na si Padre Pastells o ang simbahan ay may espesyal o higit na access sa katotohanan kumpara sa kanya. Ang simbahan, ayon kay Rizal, ay hindi nagtataglay ng hindi nagkakamaling paghuhusga sa mga usaping tungkol sa paniniwala.
Ang kalikasan ng awtoridad ng simbahan sa ilang mga sulat isinaad ni Rizal ang kanyang panaaw sa kalikasan ng awtoridad ng simbahan. Sinabi niya na ang lahat ng relihiyon ay sinasabing hawak nila ang katotohanan. Ngunit sa kanilang pagkukunwari maaari silang ihambing sa mga estudyante ng pagpinta na sinusubukang mag-reproduce ng parehong estatwa.
Ang mga kalalabasan ay magkakaiba sapagkat ang punto de vista ay magkakaiba. Dahil walang sinuman ang talagang makapaghuhusga sa mga pinaniniwalaang relihiyon ng isa hanggang hindi nito talagang nararanasan o hindi nito nalalagay ang kanyang sarili sa katayuan o sa katulad na pananaw ng isa. Ang absolute na katotohanan ay imposible sa relihiyon at moralidad.
Ang Katwiran bilang gabay
Binigyan ng espesyal na emphasis ni Rizal ang karapatan ng pribadong paghuhusga sa lahat ng bagay. Ang diyos na mismo ang nagbigay ng sariling kaisipan sa lahat ng tao. Ang kaisipan ay katulad ng liwanag na ibinibigay sa tao para gabayan siya sa landas ng buhay. Sa katwiran, sinabi ni Rizal na “matatag kong pinaniniwalaang may tagapaglikhang nageexist.”
Maaaring magkamali ang katwiran ngunit ang katwiran mismo ang maaaring makapagtama ng sarili nitong pagkakamali. Maaaring makita ng isang tao ang mga bagay na may kinalaman sa kalikasan ng Diyos sa pamamagitan ng pagmamasid sa kanyang mga nilikha, ngunit hindi talaga maaaring malaman ng sinuman ang kalaliman ng being ng Diyos.
Ang konsensya ang nagbibigay ng katwiran, nagbibigay sa isang tao ng insight tungo sa ninanais ng Diyos para sa tao. Kahit na mahina ang pangangatwiran, pagdating sa mga bagay tungkol sa kaalaman sa relihiyon, kailangan nating tanggapin ang paggabay nito sapagkat nagsasalita ang Diyos sa atin sa pamamagitan ng kalikasan, hindi dahil sa mga supernatural na rebelasyon.
Ang rebelasyon ayon kay Padre Pastells
Hindi naman sumang-ayon si Padre Pastells sa mga pananaw ni Rizal na nabanggit sa taas. Sinasabi niyang ang sensya at ang pananampalataya ay dalawang magkaibang kaaalaman na magkaiba ang kaayusan (order) na pinababayaan tayo na magconduct ng pagkamit ng parehong katotohanan sa magkaibang paraan. Hindi sapat ang natural na teolohiya. Kailangan din natin na magamit o gamitin ang katotohanan ng rebelasyon na dumadating sa mga tao sa pamamagitan ng simbahang katoliko.
Sinabi pa niya na hindi tayo nakukuntento sa pag-aaral ng Diyos sa pamamagitan ng kanyang mga nilikha at sa loob ng sinapupunan ng ating konsensya, nakakarinig tayo ng may irrevocable (invioble) na paniniwala, na nanggagaling sa infalliable na mga labi ng Simbahang Katoliko, ang boses ng Diyos, na nagsasalita ng kaagad sa mga tao sa pamamagitan ng medium na rebelasyon.
Ani pa niya, ang Diyos bilang First Cause, ay nagtataglay lahat ng virtue ng sangkatauhan. Samakatuwid, kung kaya ng tao na magkaroon ng komunikasyon sa isa’t isa, magagawa rin ito ng Diyos sa mas perpekto at pinakamadaling paraan. Anong manner ang pinakamabuti para makipagkomunikasyon ang Diyos kundi sa pamamagitan ng rebelasyon.
Ang rebelasyon ayon kay Rizal at ang konsensya
Hindi tinanggap ni Rizal ang sinasabing rebelasyon ni Padre Pastells. Ang pinaniniwalaan niya ay ang nabubuhay na rebelasyon ng kalikasan na pumapaligid sa atin kahit na saan. Sa powerful, incessant, incorruptible, clear, distinct and universal na boses katulad ng sa isa kung saan umaapaw ang lahat ng ito. Sa rebelasyon na nagsasalita sa atin at kumakalat sa ating pagkatao mula kapanganakan hanggang kamatayan.
Sa pagsasabi na ang Diyos ay nagsasalita sa atin sa pamamagitan ng kalikasan na iniinterpret ng katwiran, hindi isinantabi ni Rizal ang karagdagang testimonya ng konsensya.
Ang konsensya ay hindi lang tinukoy ni Rizal bilang ang testimonya ng kalikasan at existence ng Diyos kundi tinukoy rin ito bilang medium ng Diyos sa pagbubunyag ng kanyang will sa atin. Hindi itinatanggi ni Rizal na may mga precepts ng absolute necessity at usefulness na hindi maliwanag na ipinapahayag ng kalikasan, ngunit inilagay ito ng Diyos sa puso ng mga tao, sa kanyang konsensya, ang pinakatemplo ng Diyos. Dahil dito, mas pinupuri ni Rizal ang mabuti at provident na Diyos na ito.
Ang Diyos na siyang nagbigay ng lahat ng ating kinakailangan upang iligtas ang ating mga sarili at siyang ipinagpapatuloy na buksan sa atin ang libro ng kanyang rebelasyon kasama ang kanyang pari na walang humpay ang pagsasalita sa atin sa pamamagitan ng boses ng konsensya.
Ang Diyos na ating nalalaman na nag-e-exist at siyang lumikha ng tao na may kabuluhan ay kinakailangan na nagbigay sa tao ng natural na paraan ng pag-alam at pagpapatupad ng kabuluhan na ito. Dahil nilikha niya ang tao sa mabuting kadahilanan at wala nang gagandang gabay pa para malaman ito kundi ang konsensya. Ang konsensya na naghuhusga ng mga akto. Magiging inconsistent ang Diyos kung hindi niya bibigyan ng gabay ang tao upang malaman ang kanyang kadahilanan.
Ang doktrina ng simbahan
Ang pundasyon ng simbahan ay nasa puso ng mga tao, sa imahinasyon ng multitude, sa attachment ng mga kababaihan hindi nasa pope, kay Pedro o kay Kristo mismo na ayon sa orthodox ang mga pangaral ang siyang naging pundasyon ng simbahang Romano Katoliko.
Hindi rin maaari na amg literally interpreted na bibiliya ang maaaring pumalit sa infalliable na simbahan, dahil sinabi ni Rizal na ang bibiliya ay maraming kontradiksyon, ang mga kontradiksyon sa mga genealogy nito sa mga Gospels at ang fact na si Kristo ay sinabing gumawa ng isang himala sa isang kasal sa Canaan kahit na sinabi rin niya na hindi pa dumadating ang kanyang oras.
Kalikasan ng Diyos at ang relasyon niya sa mundo
Nirerefer ni Rizal na ang Diyos ang siyang tagapaglikha, ang first cause, na itinutulak sa atin ng resonableng pagtingin sa mundo. Sinasabi rin ni Rizal na ang Diyos ay walang hangganang matalino, perpekto at mabuti, dagdag pa niya, siya ang pagmamahal, glory, eternity at providence. Pero ang mga attributes ng Diyos ay kumakatawan sa mga pananaw ng tao na nagkakamali. Ang Diyos sa kanyang esensya ay di malalaman kailanman.
Tinitingnan din ni Rizal ang Diyos hindi lang bilang ang Manlilikha kundi isa ring providential ruler. Mayroong pangkalahatang plano kung saan ang lahat ng buhay kasama ang mga effort ng tao ay sumasakto. Ito ay bilang sagot kay Padre Pastells na nagpakita ng panghihinayang na hindi nagdevote si Rizal sa mas mabuting cause. Sumagot si Rizal na naniniwala siya na ang cause niya ay ang mas madagdagan ang kanyang talento upang makapagbigay siya ng mas mabuting serbisyo. Dagdag pa niya “ngunit siyang nagordain sa akin ay alam ang hawak ng hinaharap.
Hindi siya makagagawa ng kahit anong pagkakamali sa kanyang mga akto. Alam niyang masyado kung para saan ang kahit na pinakamaliit na bagay.” Sa totoo lang, ang kasaysayan ng tao ay talagang nasa ayos na, ang sangkatauhan ay kailangang gumalaw steadily forward sa kanyang nakatalagang goal. Ang progreso ng sangkatauhan ay maaaring maobserbahan at ito ay siyang maaari nating gawing basehan para sa ating paniniwala at pagtitiwala sa Diyos.
Nilinaw ni Rizal na hindi niya tinatanggap ang kahit na anong anyo ng himala, kasama na ang himala ni Kristo, dahil nararamdaman niya na kung ang Dyos ay isang mabuting tagapamahala hindi niya kailangan isuspend ang kanyang mga laws upang sa gayon ay makapamahala ng mabuti Ang Diyos ay hindi babaguhin ang mga natural na pangyayari para lamang dinggin ang mga panalangin ng tao.
Mataas na pagtingin sa kakayahan ng tao
Kay Rizal ang tao ay ang obra maestro ng mga nilikha, perpekto sa loob ng kanyang sphere. Para sa kanyang gabay binigyan siya ng Diyos ng lampara ng pangangatwiran. Pero ang pinakamagandang pag-aari niya ay ang kanyang ‘pagmamahal sa sarili (pagpapahalaga sa sarili), kung gagabayan ng tao ang kanyang sarili gamit ang liwanag na ibinigay ng Diyos, maliligtas sila, pero hindi sinabi ni Rizal kung ang salvation ay lumalampas dito sa mundo. Mag-aakala ang isa na sa mga sulat ni Rizal, iniisip niya ang salvation, ang paggawa ng makabubuti para sa sarili na may pananaw ng pagsasakatuparan ng pwesto ng isa sa pagsulong ng humanidad. Para kay Rizal ang ibig sabihin nito ay ang devotion sa welfare ng bansa.
Lumalabas na ang pinakapunto na gusto niyang liwanagin ay ang pagkakaroon ng tao ng katwiran para magamit sa kanyang pamumuhay ng kanyang buhay at hindi na kailangan ng panlabas na tulong galing sa authoritarian sources.
Si Hesus
Sa isang paragraph lamang nabanggit ni Rizal si Hesus at para sa kanya si Hesus ay isang tao lamang. Nagtanong siya, “sino ang namatay sa krus? Iyon ba ay ang tao o ang Diyos? Kung iyon ay ang Diyos, hindi ko maintindihan kung bakit ang Diyos, na alam ang kanyang misyon, ay maaaring mamatay. At hindi ko rin maintindihan kung bakit masasabi niya ang kanyang mga nasabi dahil ang mga katagang iyon ay ng sa isang tao lamang. Iyon ay iyak ng isang tao na may faith sa hustisya at kabutihan ng kanyang cause. Para sa akin, ang Kristong tao ay mas mahigit kaysa sa Kristong Diyos.
Para kay Rizal ang mga teachings ni Hesus ay hindi totoo dahil sila ay itinuro nito sa halip sila ay totoo sapagkat sila ay reasonable at sumasakto ng mabuti kung ano ang sinasabi ng ating konsensya. Higit sa lahat, isinasabuhay sila ni Hesus kahit ano pa man ang kapalit.
Pananaw na protestante
Itinatanggi ni Rizal na mayroon siyang pananaw na protestante. Taliwas sa sinasabi ni Padre Pastells na siya raw ay nagkaroon ng liberal at protestante na mga pananaw habang siya ay nasa Aleman. Inaadmit naman ni Rizal na siya ay naimpluwensyahan ng kalayaan, kasipagan at magandang gobyerno doon lalo na kung ikukumpara ito sa kondisyon ng kanyang sariling bansa pero itinatanggi niya na nag-absorb siya ng pananaw na protestante.
Pero nagmamanifest si Rizal ng pagkakaunawa ng ilang aspeto ng Protestantism. Una sa lahat, si Rizal ay pumapayag na mamuhay kasama, malayang makiassociate, at makipagtalastasan tungkol sa mga katanungan sa relihiyon sa isang may ibang faith.
Pagsusuri
Dalawang bagay ang sa tingin ko ang nakaapekto sa pag-iisip at pananaw ni Rizal sa relihiyon. Ang una ay ang mga nangyari sa kanya o ang mga nangyari sa bansa dahil sa pananakop ng Espanya, ang paghahari-harian ng mga prayle. Ang pangalawa naman ay ang pakikipagtalakayan niya sa mga pari at sa ibang tao na may ibang paniniwala habang siya ay nasa Aleman.
Source: http://www.freewebs.com/pi100/pastels1.htm
posted by Bert M. Drona @ 11:22 PM
1 Comments:
Hindi ninyo alam ang katutuhanan kung bakit siya hinatulan ng kamatayan si Dr.Jose Rizal subra naman kayong manglait at mapanghusga.Kung kayo'y mga taong mayroong pangunawa at makadiyos ay hindi ganyan ang inaasal ninyo baka sa bandang huli ay magmamakaawa kayo sa kanya sa takdang oras.Masasabi pa kaya ninyo ang inyong mga nasabi laban sa kanya sa takdang panahon ng kanyang panghuhukom?Aywan ko lang kung mayroon pa kayong tapang hintayin ninyo at hindi na magtatagal kakainin ninyo ang mga nasabi ninyo sa kanya.
Post a Comment
<< Home